wat bedoelen we precies met ultrabewerkt voedsel
Niet elk bewerkt product is automatisch ongezond. Diepvriesgroenten of volkorenbrood zijn bewerkt, maar kunnen prima in een gezond voedingspatroon passen. Ultrabewerkt voedsel is een andere categorie. Het gaat om producten die grotendeels bestaan uit industriële ingrediënten zoals glucose-fructosestroop, geraffineerde oliën, bewerkte zetmelen, smaakversterkers, kleurstoffen en conserveermiddelen.
Voorbeelden zijn veel soorten ontbijtgranen, frisdranken, energiedrankjes, snoep, koek, chips, kant-en-klaarmaaltijden, vleeswaren met veel toevoegingen en sommige vleesvervangers. De oorspronkelijke grondstof (graan, groente, vlees) is vaak nauwelijks nog herkenbaar.
hoe reageert je lichaam op ultrabewerkt voedsel
bloedsuiker en insuline uit balans
Ultrabewerkte producten bevatten vaak snel opneembare koolhydraten en weinig vezels. Daardoor stijgt je bloedsuiker snel en moet je lichaam grote hoeveelheden insuline afgeven om die piek op te vangen. Dit patroon van pieken en dalen kan op termijn bijdragen aan insulineresistentie, gewichtstoename en een verhoogd risico op type 2-diabetes.
Daarnaast verzadigen deze producten minder goed. Je hebt dus sneller weer honger, terwijl je al veel calorieën binnenkrijgt. Je lichaam mist de zachte rem van vezels, eiwitten en vetten die in onbewerkt voedsel wel aanwezig zijn.
ontstekingen en darmgezondheid
Steeds meer onderzoek wijst op een verband tussen ultrabewerkt voedsel en laaggradige ontstekingen in het lichaam. Dit zijn milde, chronische ontstekingsprocessen die niet direct voelbaar zijn, maar wel samenhangen met hart- en vaatziekten, obesitas en bepaalde vormen van kanker.
De darm speelt hierin een centrale rol. Kunstmatige toevoegingen, emulgatoren en een gebrek aan vezels kunnen de darmflora verstoren. Een minder diverse darmflora wordt geassocieerd met onder meer overgewicht, prikkelbare darmklachten en een verstoorde immuunfunctie.
de invloed op je brein en gedrag
beloningssysteem en eetlust
Ultrabewerkte producten zijn vaak ontworpen om onweerstaanbaar te zijn. De combinatie van suiker, vet, zout en intense aroma’s prikkelt het beloningssysteem in je brein. Dopamine komt vrij, wat een prettig gevoel geeft en je uitnodigt om door te eten, zelfs als je lichaam eigenlijk voldoende energie heeft.
Dit betekent niet dat je “verslaafd” bent in de klassieke zin, maar het maakt matiging wel moeilijker. Zeker in een omgeving waar deze producten altijd beschikbaar zijn, kan dat leiden tot onbewust overeten.
stemming, concentratie en slaap
Snelle bloedsuikerschommelingen kunnen zich vertalen in wisselende energieniveaus en stemmingswisselingen. Een stevige suikerpiek kan gevolgd worden door een dip met vermoeidheid, prikkelbaarheid en concentratieproblemen. Op de lange termijn zijn er aanwijzingen dat een voedingspatroon rijk aan ultrabewerkt voedsel samenhangt met een hoger risico op depressieve klachten.
Ook de slaap kan lijden onder een voedingspatroon vol ultrabewerkte producten, zeker als je die later op de avond eet. Cafeïne in frisdrank of energiedrankjes, maar ook grote maaltijden met veel vet en suiker, kunnen je slaappatroon verstoren.
praktische stappen naar minder ultrabewerkt
kleine aanpassingen met groot effect
Je hoeft niet perfect te eten om gezondheidswinst te boeken. Begin met het vervangen van één dagelijkse ultrabewerkte keuze door een minder bewerkt alternatief, bijvoorbeeld een hand noten in plaats van een reep, volkorenbrood in plaats van witbrood of water met een schijfje citroen in plaats van frisdrank.
Lees vaker de ingrediëntenlijst. Hoe langer en technischer de lijst, hoe groter de kans dat je met ultrabewerkt voedsel te maken hebt. Kies waar mogelijk producten die nog lijken op de oorspronkelijke grondstof: groenten, fruit, peulvruchten, volkoren granen, noten, zaden en onbewerkte zuivel.
Door stap voor stap het aandeel ultrabewerkt voedsel in je voeding te verkleinen, geef je niet alleen je lichaam, maar ook je brein meer rust en veerkracht.
